Ερμηνεύστε τα μικρά τους αριστουργήματα

Οι γονείς γνωρίζουν ότι οι ζωγραφιές των παιδιών είναι μία ατελείωτη πηγή διασκέδασης και χαράς. Οι περισσότεροι γονείς μαζεύουν μάλιστα τόσες πολλές ζωγραφιές που δεν ξέρουν τι να κάνουν με τα καλλιτεχνήματα των αγαπημένων τους. Αυτά τα μικρά έργα τέχνης όμως, μπορεί να κρύβουν πολύ περισσότερα.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Attachment and Human Development, οι ζωγραφιές των παιδιών είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για να ερμηνεύσετε το πώς βλέπουν την οικογένειά τους και πώς βιώνουν την οικογενειακή ζωή. Στο πρόγραμμα The Family Project συμμετείχαν 962 παιδιά 6 και 7 ετών από τα οποία ζητήθηκε να ζωγραφίσουν την οικογένειά τους. Στη συνέχεια οι ερευνητές έκαναν τακτικές επισκέψεις στα σπίτια των εν λόγω παιδιών αναζητώντας μοντέλα και συσχετισμούς. Κατέληξαν ότι εάν ένα παιδί ζει σε ένα ανοργάνωτο σπιτικό και στο απόλυτο χάος, τότε αυτό αποτυπώνεται στις ζωγραφιές του.

«Είναι ενδιαφέρον, επειδή θέλεις να βλέπεις τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά βλέπουν τον εαυτό τους σε σχέση με την οικογένεια τους και εκείνα δεν μπορούν ακόμη να εκφράσουν πώς αισθάνονται», εξηγεί ο Roger Mills –Koonce, λέκτορας στο πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας και ένας από τους ερευνητές που συμμετείχαν στο The Family Project.

Τα παιδιά στις οικογένειες «υψηλής λειτουργικότητας» ζωγραφίζουν ευδιάκριτα όλα τα  μέλη της οικογένειας τους και τα διαφοροποιούν καταλλήλως - οι γονείς είναι μεγαλύτεροι από τα παιδιά, κλπ. Ζωγραφίζουν τα χέρια τεντωμένα και ανοιχτά, δείχνοντας έτσι ότι παίρνουν στήριξη από τους συγγενείς τους και νοιώθουν άνετα στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Επίσης, στις ζωγραφιές κανένα μέλος της οικογένειας δεν φαίνεται απομονωμένο – μπορεί να είναι όλοι εντός ή εκτός σπιτιού, αλλά είναι πάντα μαζί. Οι περισσότερες ζωγραφιές των παιδιών αυτών των οικογενειών δείχνουν κάπως έτσι...

Αυτά είναι δύο παραδείγματα ζωγραφιών από παιδιά που ζουν σε οικογένειες «υψηλής λειτουργικότητας». Όπως εξηγεί και ο Mills-Koonce, δείχνουν ζεστασιά, συναισθηματική εγγύτητα, ομάδα και χαρά.

Στις «δυσλειτουργικές» οικογένειες, όπου τα παιδιά δεν αισθάνονται απόλυτη ασφάλεια στις σχέσεις τους με τα άλλα μέλη της οικογένειας, τα χέρια είναι στραμμένα προς τα κάτω ή καλύπτουν το σώμα. Μπορεί να λείπουν σημεία του σώματος ή να μην υπάρχουν εκφράσεις στα πρόσωπα. Σε αυτές τις ζωγραφιές οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι φιγούρες έχουν σημαντικά δυσανάλογες διαστάσεις – ο γονέας μπορεί να είναι τεράστιος και το παιδί μικροσκοπικό, για παράδειγμα. Τα παιδιά μπορεί μάλιστα να ζωγραφίζουν τον εαυτό τους πίσω από έναν γονέα ή από κάποιο αντικείμενο ή μπορεί να ζωγραφίζουν ένα μέλος μακριά από την υπόλοιπη οικογένεια. Η φυσική απόσταση μπορεί να υποδεικνύει και συναισθηματική απόσταση ή απουσία στενής σχέσης και εμπιστοσύνης.

Αυτά είναι δύο παραδείγματα ζωγραφιών από παιδιά που ζουν σε δυσλειτουργικές οικογένειες. Ο Mills-Koonce εξηγεί πως δεν δείχνουν εκφράσεις προσώπου, τα χέρια είναι στραμμένα προς τα κάτω, η στάση του σώματος είναι κλειστή, ορισμένες φιγούρες κρύβονται (ή σβήνονται) και κάποιο μέλος της οικογένειας μπορεί να είναι απομονωμένο.

Σε αυτή την κατηγορία, οι ζωγραφιές μπορεί επίσης να δείχνουν πώς επηρεάζεται η οικογενειακή ζωή και από εξωγενείς παράγοντες, όπως για παράδειγμα η οικονομική στενότητα, που να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά βιώνουν τις οικογενειακές τους σχέσεις. Οι ερευνητές παρακολούθησαν την καθημερινή ζωή σε αυτές τις δυσλειτουργικές οικογένειες και διαπίστωσαν ότι πολύ συχνά τα σπίτια μπορεί να ήταν πολύ ακατάστατα ή η τηλεόραση να ήταν συνέχεια ανοιχτή ή να υπήρχε συνέχεια δυνατός θόρυβος ή οι γονείς να ήταν πάντα ανοργάνωτοι και απροετοίμαστοι για τις ανάγκες της καθημερινότητας. Αυτού του είδους η αποδιοργάνωση μπορεί να αποδειχθεί σημαντική πηγή προβλημάτων για τα παιδιά, να τους δημιουργήσει αίσθημα μοναξιάς, ανασφάλειας και έλλειψη εμπιστοσύνης στην οικογένειά τους, που να αποτυπώνεται στις ζωγραφιές τους.