Τι είναι το παιχνίδι και ποια είναι η σημασία του
Αν και όλοι µπορούµε εύκολα να αναγνωρίσουµε το τι είναι παιχνίδι, ο ορισµός του είναι αρκετά δύσκολος, µιας και παίρνει τόσες πολλές διαφορετικές µορφές. Το παιχνίδι αποτελεί µια φυσική συµπεριφορά για τα παιδιά, η οποία είναι αυθόρµητη και εσωτερικά υποκινούµενη. Το παιχνίδι είναι "αυτό που κάνουν τα παιδιά και οι νέοι άνθρωποι, όταν ακολουθούν τις δικές τους ιδέες, µε το δικό τους τρόπο και για τους δικούς τους λόγους".
To παιχνίδι είναι ένας από τους τρόπους που τα παιδιά µαθαίνουν τον εαυτό τους και τους ανθρώπους γύρω τους και εξερευνούν το περιβάλλον τους.
Ειδικοί από τους τοµείς της ιατρικής, της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής υποστηρίζουν τη µεγάλη σηµασία του παιχνιδιού για τη υγεία, την ανάπτυξη και τη µάθηση των παιδιών.
Το 1989 τα Ηνωµένα Έθνη αναγνώρισαν το παιχνίδι ως δικαίωµα όλων των παιδιών, υπογραμμίζοντας τον θεµελιώδη του ρόλο στην παιδική ηλικία. Το παιχνίδι είναι κεντρικό για:
- την υγιή ανάπτυξη
- τη σωµατική υγεία
- την ψυχική υγεία και ευτυχία
- τη µάθηση και εκπαίδευση
- την αλληλεπίδραση, συνεργασία και κοινωνικοποίηση µε συνοµηλίκους
- τη συναισθηµατική ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση
Tο παιχνίδι δεν βοηθά µόνο σε ατοµικό επίπεδο αλλά και σε κοινωνικό. Έρευνες έχουν δείξει πως το παιχνίδι προωθεί την κοινωνική συνοχή, βοηθάει τη δηµιουργία άτυπων δικτύων στήριξης για όλα τα µέλη της οικογένειας και αποτελεί παράγοντα πρόληψης της αντικοινωνικής συµπεριφοράς.
Γιατί δεν παίζουμε σήμερα
Παρά την ευρέως αναγνωρισµένη σηµασία του παιχνιδιου, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί σηµαντική µείωση του χρόνου που παίζουν τα παιδιά, καθώς και ποιοτική αλλαγή του παιχνιδιού τους. Το ελεύθερο, αδόµητο, αυτοκατευθυνόµενο παιχνίδι των παιδιών και ιδιαίτερα το παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους, έχει περιοριστεί δραστικά. Η µείωση αυτή έχει σχετιστεί µε τους παρακάτω παράγοντες:
α) Έλλειψη χρόνου για παιχνίδι. Ο περιορισµένος ελεύθερος χρόνος των γονέων επηρεάζει το χρόνο παιχνιδιού των παιδιών, µιας και τα παιδιά σπάνια πια παίζουν χωρίς να έχουν την επίβλεψη ενηλίκων. Ο χρόνος των παιδιών, όµως, περιορίζεται ακόµη περισσότερο από την ενασχόληση τους µε την τηλεόραση ή τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, αλλά και από τον αυξημένο προγραµµατισµό του χρόνου τους µε δοµηµένες, κατευθυνόµενες από ενηλίκους δραστηριότητες.
β) Έλλειψη χώρων παιχνιδιού. Ειδικά όταν µιλάµε για εξωτερικούς χώρους παιχνιδιού, από τη µια οι χώροι αυτοί είναι πολύ λίγοι και από την άλλη είναι συχνά κακοσυντηρηµένοι ή βρώµικοι. Αρκετές φορές δε, οι χώροι παιχνιδιού έχουν σχεδιαστεί µε τρόπους που δεν προάγουν τη δημιουργικότητα, την κοινωνικότητα και τη φαντασία και δεν κρατούν το ενδιαφέρον των παιδιών.
γ) Δυσλειτουργικές αντιλήψεις για το παιχνίδι. Υπάρχει αρκετό άγχος µεταξύ των γονέων για την ανάπτυξη των γνώσεων και σχολικών ικανοτήτων στα παιδιά, από πολύ µικρή ηλικία. Το ελεύθερο, αδόµητο παιχνίδι κάποιες φορές θεωρείται χαµένος χρόνος, ενώ στην πραγµατικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στη µάθηση των παιδιών, στην ανάπτυξη των ικανοτήτων τους, στη δυνατότητά τους για αυτορρύθµιση και στην ψυχική τους ανθεκτικότητα, που σχετίζονται άµεσα µε τη µετέπειτα σχολική τους πορεία.
Η αντίληψη των ενηλίκων για το ρίσκο στο παιχνίδι των παιδιών, φαίνεται επίσης να επηρεάζει τον τρόπο που τα παιδιά παίζουν. Η σύγχρονη τάση να υπερπροστατεύουµε τα παιδιά µας, (να µην πέσουν, να µη χτυπήσουν, να µην κρυώσουν, ακόµη και να µην αποτύχουν σε κάτι που δοκιµάζουν) φαίνεται να έχει αρνητικά αποτελέσµατα. Η προσπάθεια των ενηλίκων να εξαφανίσουν σχεδόν το ρίσκο, επηρεάζει σηµαντικά την έκθεση των παιδιών σε ερεθίσµατα και κατάλληλες προκλήσεις και έχει επίπτωση στην αυτοπεποίθησή τους, αλλά και στη διαχείρηση των ρίσκων σε µεγαλύτερη ηλικία.
Επιπτώσεις της µείωσης του παιχνιδιού
Ο περιορισµός του παιχνιδιού έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη, την υγεία και την κοινωνικότητα των παιδιών. Ειδικοί συνδέουν προβλήµατα που είναι σε αύξηση στην παιδική ηλικία, όπως η παχυσαρκία, οι δυσκολίες προσοχής, η κατάθλιψη και το άγχος µε τη µείωση διαφόρων τύπων παιχνιδιού.
Ανάλογα µε τις µειωµένες ευκαιρίες παιχνιδιού που βιώνουν, τα παιδιά µπορούν να επηρεαστούν µε τους παρακάτω τρόπους:
- φτωχότερες κινητικές δεξιότητες
- χαµηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας
- φτωχότερη ικανότητα να διαχειριστούν στρεσογόνες ή τραυµατικές καταστάσεις
- φτωχότερη ικανότητα να αξιολογούν και να διαχειρίζονται το ρίσκο
- φτωχότερες κοινωνικές δεξιότητες, που µπορεί να οδηγήσουν σε δυσκολίες στη διαχείριση κοινωνικών καταστάσεων, όπως η επίλυση συγκρούσεων και θέµατα διαφορετικότητας
Μη χάνετε ευκαιρία για παιχνίδι
Το παιχνίδι ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά προσφέρει ευχαρίστηση και χαρά και στους δύο και συμβάλει στη δημιουργία και τη διατήρηση μιας συναισθηματικής και υποστηρικτικής σχέσης, που είναι πολυ σημαντική για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Είναι σημαντικό οι γονείς να παρέχουν ευκαιρίες στα παιδιά, ώστε να αναπτύσσουν το παιχνίδι τους. Οι ευκαιρίες αυτές μπορεί να αφορούν από το παιχνίδι στη φύση π.χ. το παιχνίδι με το χώμα ή το σκαρφάλωμα στα δέντρα, έως παιχνίδια «προσποίησης» χρησιμοποιώντας καθημερινά αντικείμενα στο σπίτι π.χ. να παίξουν κομμωτήριο ή να φτιάξουν μια κρυψώνα κάτω από το τραπέζι της τραπεζαρίας. Η ανάπτυξη του παιχνιδιού των παιδιών έχει να κάνει με τη φαντασία και τη δημιουργικότητα και όχι με την αγορά ακριβών και πολυδιαφημισμένων παιχνιδιών. Ο προστατευμένος χρόνος για παιχνίδι καθώς και η αναζήτηση χώρου εντός και εκτός σπιτιού ώστε το παιδί να μπορεί να παίξει ελεύθερα, είναι πολύ βοηθητικά. Ακόμη ίσως πιο βοηθητική όμως είναι η θετική διάθεση του γονιού απέναντι στο παιχνίδι.
Ας μοιραστούμε τη μαγεία του παιχνιδιού με τα παιδιά, με τη γνώση πως κάνουμε το καλύτερο για εκείνα. Ας εμπιστευθούμε τα παιδιά να παίξουν!
Άρθρο: Έλενα Μπούλια σε συνεργασία με την Ελίντα Καλπογιάννη, παιδιατρική εργοθεραπεύτρια
Το διαβάσαμε εδώ