Όλοι μπορεί κάποιες φορές να αναβάλουν ως ένα βαθμό τα πράγματα που χρειάζεται να γίνουν. Όλοι έχουν πει «θα το κάνω αργότερα» ή «πρέπει να το κάνω αυτό». Αναβλητικότητα όμως είναι να αποφεύγει κάποιος συστηματικά την πραγματοποίηση συγκεκριμένων στόχων και να αντικαθιστά επίσης συστηματικά δραστηριότητες υψηλής προτεραιότητας με χαμηλότερης, να ασχολείται με θέματα που του δίνουν απόλαυση και ευχαρίστηση, αναβάλλοντας διαρκώς υποχρεώσεις με σημαντικές συνέπειες για την προσωπική και την κοινωνική του ζωή, καθώς και την υγεία του. Συναισθηματικά, όμως, αυτή η συμπεριφορά περιλαμβάνει έντονη ενοχή, άγχος καθώς και ένα αίσθημα ανεπάρκειας. Με άλλα λόγια, η αναβλητικότητα είναι ουσιαστικά ένας καλός τρόπος να σαμποτάρει κανείς τον εαυτό του.

Στις μέρες μας, όπου οι αξίες της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας έχουν αποκτήσει μεγάλη βαρύτητα, όταν για διάφορους λόγους κάποιος εμφανίζει την παραπάνω συμπεριφορά, χρωματίζεται με αρνητικούς χαρακτηρισμούς. Θεωρείται άτομο χωρίς ισχυρή θέληση και καμία αίσθηση συνέπειας και ατομικής ευθύνης, με αποτέλεσμα οι άλλοι να διακόπτουν τη συνεργασία μαζί του. Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αναβλητικότητα δεν είναι διαφορετικοί από τους υπολοίπους όσον αφορά τις αντικειμενικές τους ικανότητες στην αξιολόγηση και την αντίληψη ενός κοινού μέτρου του χρόνου. Είναι ωστόσο η προσωπική τους εμπειρία που έχει καθορίσει τη σχέση τους μαζί του.

Μπορεί να προκαλεί έκπληξη, αλλά το να είναι κάποιος δημιουργικός και ταλαντούχος δεν σημαίνει ότι είναι μονίμως σκυμμένος πάνω από ένα έργο τέχνης ή μια μαθηματική άσκηση, καθιστώντας το έργο του επίκεντρο όλης της ζωής του και αφιερώνοντας όλο το χρόνο του σε αυτό, με τρόπο οργανωμένο και συστηματικό. Εξάλλου δεν αρκεί η ευφυΐα και η δημιουργικότητα, αλλά και τα υψηλά κίνητρα, η αφοσίωση, η συγκέντρωση, καθώς και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που διαμορφώνουν τον ψυχισμό και τη νόηση.

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, για παράδειγμα, ήταν ένας κατ' εξακολούθηση αναβλητικός χαρακτήρας. Εξερεύνησε και ασχολήθηκε με μεγάλη επιτυχία με τις επιστήμες και τις τέχνες, και το έργο του είχε απίστευτη χρησιμότητα. Τα αριστουργήματα και τα επιτεύγματά του είναι πολλά, ωστόσο... ποτέ δεν τελείωσε κάποιο έργο στην ώρα του!

Πολλές είναι οι εξηγήσεις που αποπειράθηκαν να αποδώσουν διάφοροι ειδικοί, σε μια προσπάθεια να ερμηνεύσουν αυτό το φαινόμενο:

  • τελειομανία

  • άγχος

  • φόβος αποτυχίας

  • φόβος επιτυχίας

  • αυτοσαμποτάρισμα λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης

  • αντιδραστικότητα-επαναστατικότητα

  • έλλειψη δέσμευσης

  • χαμηλές προσδοκίες για το αποτέλεσμα.

 

Η αναβλητικότητα μάλιστα παρουσιάζει υψηλή συσχέτιση με την αναποφασιστικότητα (την αδυναμία να λάβει κανείς σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή του και να αποδεχτεί τις συνέπειες που απορρέουν από αυτές).

Υπάρχουν κάποιοι χειρισμοί που στοχεύουν στην ίδια τη συμπεριφορά, όπως καλύτερη οργάνωση του χρόνου, «σπάσιμο» μίας εργασίας σε μικρότερα κομμάτια και επιβράβευση όταν ολοκληρώνεται μια εργασία. Οι παραπάνω χειρισμοί, αν και μπορούν να δώσουν κάποια μικρή βελτίωση και ανακούφιση για ένα χρονικό διάστημα, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνουν την αλλαγή. Η αντιμετώπιση της αναβλητικότητας αφορά κυρίως στην αλλαγή βαθύτερων πεποιθήσεων του ανθρώπου σε σχέση με τις ικανότητές του, την προσωπική του αξία και τη σχέση του με τους άλλους.

Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι ερευνητές που αναγνωρίζουν το φαινόμενο της «θετικής αναβλητικότητας». Ο φιλόσοφος Τζον Πέρι του Πανεπιστημίου Στάνφορντ προτιμά στον όρο «δομημένη αναβλητικότητα». O δρ Πέρι, κλασικό παράδειγμα αναβλητικού ανθρώπου, διαπίστωσε ότι οι αναβλητικοί άνθρωποι δεν μένουν αδρανείς και απέρριψε την άποψη σύμφωνα με την οποία οι αναβλητικοί πρέπει να αναλαμβάνουν λιγότερα καθήκοντα και εργασίες. «Το μυστικό που εξασφαλίζει παραγωγικότητα», αναφέρει στο έργο του Η τέχνη της αναβολής, «είναι να αναβάλλεις για αύριο ακόμα περισσότερα καθήκοντα και δεσμεύσεις αλλά να το κάνεις μεθοδικά.

»Στη λίστα των πραγμάτων, δηλαδή, που πρέπει να κάνει κάποιος, τοποθετεί δύσκολα ή αδύνατα πράγματα που μοιάζουν πολύ σημαντικά, αλλά δεν είναι, και φαίνεται να έχουν προθεσμίες, αλλά δεν έχουν. Πιο κάτω στη λίστα πρέπει να τοποθετεί τα πραγματικά σημαντικά πράγματα που πρέπει να κάνει». Κάνοντας τα δεύτερα, σημαίνει ότι δεν θα κάνει αυτά που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της λίστας. Με αυτήν τη δομή, σύμφωνα με τον δρ Πέρι, ακόμα και ο πιο αναβλητικός άνθρωπος μπορεί να γίνει ένας χρήσιμος πολίτης. Μάλιστα, δεν αποκλείεται καθόλου να αποκτήσει και τη φήμη ενός αποδοτικού εργαζομένου!

 

Άρθρο: Βίκυ Ξηρού, ψυχολόγος


  Το διαβάσαμε εδώ