Αγόρια + Κορίτσια = Ισότιμα

Τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς τους φυλετικούς τους ρόλους κυρίως από τους γονείς, τους συγγενείς, τους φίλους, αλλά και την ευρύτερη κοινωνία, τα ΜΜΕ κ.λπ. Μεταξύ 3 και 5 χρόνων αρχίζουν να συνειδητοποιούν το φύλο τους και γρήγορα αναπτύσσουν στερεότυπα. Συμβολικούς χαρακτηρισμούς δηλαδή που βασίζονται σε   γενικεύσεις για το τι ακριβώς περιλαμβάνει ο κάθε ρόλος.

Στο βιβλίο τους «Παιδική Ψυχολογία: Μια σύγχρονη άποψη» οι M. Hetherington και R. Park  γράφουν ότι όλες οι κοινωνίες, ανεξαρτήτως εθνικότητας, ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου, αποβλέπουν σε συγκεκριμένες επιθυμητές συμπεριφορές που είναι σαφώς οριοθετημένες στα δύο φύλα. Μερικές από αυτές τις συμπεριφορές είναι εγγενείς, δηλαδή έμφυτες, όπως η επιθετικότητα στο αρσενικό είδος και η ανατροφή και διάπλαση των παιδιών στο θηλυκό. Μεγάλο ποσοστό όμως συμπεριφορών σχετικών με την ταυτότητα των φύλων υιοθετείται και καθορίζεται κυρίως από το γονικό περιβάλλον, αλλά και από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες.  Ενστερνιζόμενοι αρνητικά στερεότυπα, όπως την άποψη ότι τα κορίτσια εκ των προτέρων δεν έχουν  τις δυνατότητες να έχουν καλές επιδόσεις στα Μαθηματικά, μπορεί να βλάψουμε σημαντικά την αυτοεκτίμησή τους, τις σχολικές τους επιδόσεις και τελικά την επιλογή καριέρας τους. Η κοινωνία στο σύνολό της ενθαρρύνει την παραδοσιακή αποδοχή των φυλετικών ρόλων ακόμα και σήμερα, άρα είναι σημαντικό οι γονείς να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους από νωρίς έτσι ώστε να αποφεύγουν τα στερεότυπα, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ισότιμων ευκαιριών και αποδοχής.
 

Ακραίοι φυλετισμοί από παλιά

Τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα τους γονείς τους. Θυμηθείτε -οι παλιότεροι- πώς βιώναμε τα πρότυπα της αυταρχικής οικογένειας και τους ρόλους των μελών της μέσα από τα παλιά αναγνωστικά του δημοτικού σχολείου.

Η συγγραφέας Αννα Φραγκουδάκη στο καταπληκτικό της βιβλίο «Τα αναγνωστικά βιβλία του Δημοτικού» αναφέρει ότι σε όλα τα κείμενα της εποχής εκείνης η γυναίκα δεν παρουσιάζεται παρά μόνο με την ιδιότητα της νοικοκυράς. Ο ρόλος της ήταν πάντα δοσμένος και φυσικός: μάνα-νοικοκυρά. Οι μόνες γυναίκες που δούλευαν έξω από το σπίτι αφορούσαν περιγραφές οικογενειών τις οποίες η μοίρα έφερε σε δύσκολη οικονομική θέση, συνήθως μετά τον θάνατο του πατέρα. Οι εργασίες, δε, ήταν πάντα καθαρά «γυναικείες»: δούλευαν ως καθαρίστριες ή ράφτρες. Το αγόρι θα γίνει άντρας-πατέρας και το κορίτσι νοικοκυρά-μητέρα. Σε όλα, δυστυχώς, τα αναγνωστικά από το 1954 και μετά υπήρχε ένας απίστευτος ιδεολογικός πειθαναγκασμός. Η κοινωνία ήταν πάντα γένους αρσενικού: ο καλός μαθητής, ο δάσκαλος, ο πατέρας, ο παπάς, ο τεχνίτης, ο ήρωας-πολεμιστής. Επίσημη δηλαδή προπαγάνδα, από το ίδιο το σχολείο, υπέρ της ανισότητας των φύλων, γιατί  έτσι υπαγόρευαν οι τότε κοινωνικές συνθήκες. Τα πράγματα από τότε έχουν εξελιχθεί. Αλλά πόσο πραγματικά έχουν αλλάξει; 
 

Πώς θα τα ενθαρρύνουμε

- Δώστε το καλό παράδειγμα. Επιτέλους, μπαίνουμε στο 2017! Οταν και οι δύο γονείς ασχολούνται με τις δουλειές του σπιτιού, όπως τη μαγειρική, το πλύσιμο των πιάτων, το σιδέρωμα των ρούχων κ.λπ., δείχνουν στα παιδιά ότι δεν υπάρχει αυστηρός καταμερισμός των εργασιών στο σπίτι κατά φύλο. Εάν πράξετε το αντίθετο, με σχόλια του τύπου «τα κορίτσια δεν αλλάζουν τα λάδια στο αυτοκίνητο» ή «τα αγόρια δεν κλαίνε», τα παιδιά κατανοούν ότι υπάρχει αυστηρή αποδοχή όλων των θεσμοθετημένων σχέσεων και ρόλων σύμφωνα με το φύλο τους και ότι κάθε παρέκκλιση απειλεί την αρρενωπότητα ή αντίστοιχα τη θηλυκότητά τους. Επίσης, ότι τα ίδια θα πρέπει να προσαρμοστούν στο συγκεκριμένο τυποδιάγραμμα συμπεριφοράς. Μεγάλο λάθος.

- Ισότιμος καταμερισμός στις αγγαρείες του σπιτιού. Οταν αναθέτετε συγκεκριμένες μικροδουλειές και ευθύνες στα παιδιά σας, μην το πράξετε με γνώμονα την ιδιότητα του φύλου τους. Το επιβάλλουν οι εποχές. Οταν φύγουν για σπουδές από το σπίτι πώς θα επιβιώσουν; 

- Αφήστε τα παιδιά να παίζουν με όλα τα είδη των παιχνιδιών. Είναι προτιμότερο να μάθουν να παίζουν με πράγματα που τους ενδιαφέρουν, ακόμα και αν αυτές οι δραστηριότητες συχνά συνδέονται με το άλλο φύλο. Αφήστε το ίδιο το παιδί να επιλέξει. Καλό παιχνίδι είναι αυτό που του τονώνει την επιθυμία να παίζει και ενθαρρύνει τις πρωτοβουλίες και τη φαντασία του. Η ίδια η βιομηχανία παιχνιδιών υιοθετεί έναν απίστευτο σεξισμό ακόμα και στους διαδρόμους των παιχνιδάδικων: μπλε διάδρομος για τα αγόρια, ροζ για τα κορίτσια. Γι’ αυτό είναι προφανές ότι τα μικρά παιδιά μαθαίνουν από νωρίς ότι τα αγόρια είναι μπλε, είναι δραστήρια, τους αρέσουν τα Μαθηματικά και οι επιστήμες, ο πόλεμος και η βία. Τα κορίτσια είναι ροζ, χαριτωμένα, φροντίζουν τα μωρά και φοράνε κραγιόν!

- Συζητήστε τα στερεότυπα στα ΜΜΕ. Τα απόλυτα και άκαμπτα φυλετικά πρότυπα που παρουσιάζονται μέσα από τα ΜΜΕ θα πρέπει να σχολιάζονται και να αποτιμώνται αντικειμενικά με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Γιατί δηλαδή στις ταινίες, στα περιοδικά, στην τηλεόραση, στα βιντεοπαιχνίδια οι άνδρες εμφανίζονται ως οι απόλυτοι, ικανοί και επιδέξιοι χρήστες, ενώ οι γυναίκες ως παθητικά πλάσματα χωρίς περιέργεια, φαντασία, παρατηρητικότητα με μοναδική ενασχόληση το Facebook, τα κουτσομπολιά και τη μόδα;  Πόσοι έχετε παρατηρήσει ότι στις παιδικές ταινίες υπάρχουν ελάχιστοι θηλυκοί χαρακτήρες; Οι περισσότερες έχουν μόνο ένα κορίτσι ηρωίδα που και αφελής είναι, και το μοναδικό της προσόν είναι να είναι πάντα όμορφη και φυσικά αποτελεί το αντικείμενο του πόθου!

- Να διαβάζουν βιβλία με χαρακτήρες που δεν ενθαρρύνουν τα στερεότυπα των φύλων και δεν τα χρησιμοποιούν ως παράδειγμα, ή, εάν το κάνουν, βρείτε την ευκαιρία να το συζητήσετε. Αν προωθούμε φυλετικά στερεότυπα, πώς θα πιστέψει το κορίτσι ότι μπορεί να γίνει, αν θέλει, οδηγός νταλίκας, πιλότος ή συγγραφέας όταν δεν βλέπει και δεν διαβάζει ότι το έχει κάνει κάποια γυναίκα; Αλλά και το αγόρι, πώς μπορεί να ξέρει ότι και τα κορίτσια μπορεί μια μέρα να γίνουν πρωθυπουργοί, υδραυλικοί, αστροφυσικοί εάν δεν το βλέπει στις ταινίες ή δεν το διαβάζει στα βιβλία;

Επιτυχημένη διαπαιδαγώγηση με τη μορφή συνταγής δεν υπάρχει. Αυτό, όμως, που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι να μεγαλώνουμε ευτυχισμένα και ανεξάρτητα παιδιά που πατάνε γερά στα πόδια τους. Αρκεί να είμαστε πάντα δίπλα τους και να υποστηρίζουμε τις δικές τους επιλογές.


Άρθρο: Χαρά Καραμήτσου, λογοπεδικός